Risicoleiderschap ondersteunt effectief risicomanagement

U hoeft het als riskmanager niet alleen te doen

Maandag 27 januari 2020 | Leestijd: 8 minuten | Silvie van de Haterd

We hebben de afgelopen tijd veel geschreven over risicomanagement. Van de vernieuwde ISO 31000 norm tot de risico’s van de toekomst. Ook hebben we het gehad over het feit dat risicomanagement bij veel organisaties jammer genoeg nog niet tussen de oren zit. In een VUCA wereld, waarin onzekerheid de boventoon voert, kan dat vergaande gevolgen hebben. Daarom is het als riskmanager tijd om risicoleiderschap te introduceren en zo in 2020 de eerste stappen richting volwassen risicomanagement te zetten.

De uitdaging voor riskmanagers

De VUCA wereld creëert een uitdaging waarvoor de oplossing niet zomaar gevonden en gegeven kan worden. We kunnen tenslotte niet (ver) in de toekomst kijken. Oftewel: we lopen allemaal in bepaalde mate risico’s. Wat we echter wél kunnen, is beslissingen nemen om de negatieve gevolgen van risico’s zoveel mogelijk te beperken. Om dit te realiseren, is formeel risicomanagement een vereiste. Wilt u het meteen goed doen en een stap voor zijn op de concurrentie, focus dan op integraal risicomanagement. Hiermee positioneert u risicomanagement namelijk binnen de gehele organisatie (en niet alleen bij het management en de kwaliteits-/veiligheidsafdeling). Maar hoe pakt u dit als riskmanager aan?

Het oppakken van de handschoen om risicomanagement mede te laten groeien, vereist een bepaald type persoon. Een natuurlijke leider, die met risicoleiderschap het voortouw neemt. De logische stap zou zijn dat u als risicomanager deze nieuwe leider wordt. En hoewel dit inderdaad een goede mogelijkheid is, kan íedereen risicoleiderschap nemen. U hoeft namelijk geen expert te zijn op het gebied van risicomanagement. U moet alleen wel gemotiveerd zijn om er, buiten uw eigen werkzaamheden, mee aan de slag te gaan én mensen mee te krijgen in uw verhaal.

Tip 1: iedereen kan een risicoleider worden.

Sterker nog, iedereen binnen een organisatie zou een vorm van risicoleiderschap moeten omarmen. Zoals voor veel vormen van leiderschap geldt, is informeel leiderschap misschien wel belangrijker dan formeel leiderschap om daadwerkelijk dingen gedaan te krijgen. Als riskmanager kunt u simpelweg niet alleen de kar trekken, hiervoor heb je íedereen binnen de organisatie nodig. De volgende tips zijn dat ook gericht op hoe u als riskmanager (informele) risicoleiders kunt ondersteunen.

Het is (helaas) geen wondermiddel

Risicoleiderschap is geen wondermiddel. Het geeft niet binnen no time resultaten, en de resultaten zijn veelal slecht te meten omdat ze lang niet altijd concreet zijn.

Tip 2: hou vol, ook als het resultaat niet direct zichtbaar is.

Laat u niet direct uit het veld slaan als u niet direct (grote) resultaten ziet. Het is een kwestie van een lange adem hebben en vooral doorzetten. Risicoleiderschap is een nieuw gegeven, waardoor er nog weinig best practices als voorbeeld kunnen dienen. Het heeft dus tijd nodig én is een continu proces. Als riskmanager kunt u de risicoleider hier wel bij ondersteunen. Want als het goed is heeft u al enige ervaring opgedaan met volhouden!

Tip 3: betrek de gehele organisatie erbij.

(Integraal) Risicomanagement hoort niet meer op één afdeling te liggen of op de schouders van één persoon of groepje personen. De hele organisatie moet ermee aan de slag gaan. Daarom heb jij risicoleiders nodig om te ondersteunen bij het uitdragen van de boodschap. Aan de risicoleiders de taak om ook anderen weer mee te krijgen, en daarom is informeel leiderschap zo belangrijk. Mensen volgen graag het goede voorbeeld van iemand waar ze tegen opkijken.

Zo kunt u als riskmanager bijvoorbeeld per afdeling of team de doelen benoemen, en laten zien wat risico’s voor het behalen van deze doelen kunnen betekenen. Hierdoor maakt u concreet wat er gebeurt als iedereen het maar op zijn beloop laat: het raakt hun werk, hun doelen, hun targets.

Het goede voorbeeld wordt vervolgens door een risicoleider gegeven, door zelf vol goede moed in de dagelijkse praktijk aan de slag te gaan met risicomanagement en risicoleiderschap. De volgende tip sluit hier dan ook op aan.

Tip 4: doen wat je zegt, niet zeggen wat je doet.

Om risicoleiders te vinden, hoeft u risicoleiderschap niet per definitie expliciet te benoemen. Ga het gesprek aan met geïnteresseerden binnen de organisatie, inspireer elkaar en al doende kunnen ze er zelf mee aan de slag. Als u zaken expliciet benoemt, worden ze vaak zwaarder gemaakt dan dat ze zijn. Dit kan averechts werken als u als riskmanager of risicoleider mensen mee wil krijgen. Laat de praktijk voor zich spreken. Oftewel, practice what you preach, zonder hardop te preken.

Betekent dat dat een risicoleider maar gewoon stil moet zijn? Uiteraard is het antwoord op die vraag ‘nee’. Alleen is inmiddels wel gebleken dat het niet werkt om mensen te vertellen dat ze iets moeten doen. Als het dan al gedaan wordt, is het met tegenzin. Omdat het moet. Of we het nu hebben over veilig werken, of over auditen, maar zeker als we het hebben over risicogestuurd werken. Waarom zou dat ieders verantwoordelijkheid moeten zijn? Waarom moet iedereen er aandacht aan besteden? Als risicomanager is het uw werk om bezig te zijn met risico’s, voor ieder andere werknemer vaak niet. Een risicoleider laat zien hoe risicogestuurd werken onderdeel uitmaakt van de dagelijkse werkzaamheden. Laat anderen nieuwsgierig worden naar wat een risicoleider doet, zodat ze vanuit die nieuwsgierigheid mee op onderzoek willen gaan.

Tip 5: Accepteer onzekerheid.

Op onderzoek gaan, betekent dat er geëxperimenteerd gaat worden. In het experimenteren, maar ook zeker in de hele cyclus van risicomanagement, zal de risicoleider ontdekken dat niet alles lukt. En dat ook nooit alles met zekerheid te voorspellen is. Iets wat u als riskmanager al weet. Uw rol is dan ook om risicoleiders die onzekerheid te laten accepteren. Onderwerp de onzekerheid wel steeds aan een nieuwe toets, is het nog steeds een onzekerheid of heeft de tijd dat gegeven inmiddels ingehaald? Door bijvoorbeeld een PDCA-cyclus te gebruiken, wordt u, samen met de risicoleider, gedwongen om zaken steeds opnieuw te toetsen en daar waar nodig aan te passen. Risicomanagement, en dus ook risicoleiderschap, is geen statisch gegeven maar een continu proces.

Samenwerken om risicoleiderschap te ontwikkelen

Er zijn vast zaken die ook wij nu over het hoofd zien. En dat is oké, omdat dat nu eenmaal hoort bij risicoleiderschap. U kunt niet alles weten, u mag dingen over het hoofd zien. Dat is misschien wel het belangrijkste wat uit deze tips onthouden mag worden: de risicoleider is  een mens, met alle goede kwaliteiten en zwakheden. Zolang hij of zij zich met al zijn/haar kunnen inzet voor een organisatie waarin risicogestuurd werken de nieuwe norm is, kan iemand het eigenlijk niet verkeerd doen. Risicoleiderschap is een nieuw principe en dus is het mede aan u als riskmanager om dit vorm te geven. En leiderschap pakken betekent af en toe ook een (ingecalculeerd) risico durven nemen, dus ook voor de risicoleider. Dit is de bonustip die we u nog mee willen geven.

Bent u nu nieuwsgierig geworden hoe u de ware risicoleiders kunt ontdekken én ondersteunen binnen uw organisatie? Én wilt u hier eens met een expert over sparren? Onze collega’s gaan graag het gesprek met u aan.